Ekonomska i politička integracija između država članica Evropske unije znači da ove zemlje moraju donijeti zajedničke odluke o brojnim pitanjima. One su morale razviti, prije svega, zajedničku politiku u mnogim poljima – od poljoprivrede do kulture, od potrošačke politike do konkurencije, od pitanja zaštite okoline i izvora energije do transporta i trgovine. Na samom početku, fokus je bio usmjeren na zajedničku ekonomsku politiku kada je riječ o uglju i čeliku i na agrarnu politiku. Druge politike su donošene vremenom i u skadu sa konkretnom potrebom.
Danas je veoma teško govoriti o kreiranju politika država članica EU izolovano od “Brisela”. Mali broj pitanja je izuzet od aktivnosti EU - gotovo polovina zakonodavne aktivnosti (čak do 80%) država članica je u nekoj vezi sa EU. Ipak, uloga EU ne smije biti precjenjena, riječ je samo o odabranim politikama – najviše one koje imaju vezu sa jedinstvenim tržištem.
Ključna obilježja politika EU su: manji budžet za aktivnosti i politike , oslanjanje na snagu prava u sprovodjenju politika, udaljenost između onih koji kreiraju politike i onih koji ih sprovode . EU usvaja odluke, ali je pravi uticaj oblikovan nacionalnim sistemima upravljanja. Naime, države su te koje imaju monopol u izvršavanju odluka, što, s druge strane, kontrolišu organi Unije.
Glavni učesnici kreiranja politika EU su njeni organi: Komisija, Savjet, EP, Sud pravde, Evropski savjet, ECB. Naravno, oni nisu izolovani u procesu odlučivanja, već su povezani sa prestonicama i regionima država članica – subnacionalni i nacionalni uticaj, kao i sa drugim međunarodnim organizacijama – međunarodni uticaj.
Nadležnosti u kreiranju politika
Različiti vidovi ovlaštenja odredjeni su prema Ugovorima – definiše se primarna nadležnost za djelovanje u određenoj oblasti. Postoji podjela po sljedećim kategorijama nadležnosti:
-
Isključiva nadležnost EU– spoljna trgovina, monetarna politika, carine, ribarstvo
-
Podjeljena nadležnost- zaštita životne sredine, zaštita potrošača, pomoć za razvoj, politika transporta, vize, azil i imigracija
-
Nadležnost država članica– obrazovanje, kultura, zapošljavanje, javno zdravlje, istraživanje, socijalna politika, CFSP
Vrste zajedničkih politika EU
-
Politike izgradnje jedinstvenog tržišta jesu politike konkurencije, trgovine i ekomomska i monetarna unija. Primarnost ekonomske integracije , na čijim temeljima je i nastala Evropska unija, stavlja ove politike u središte djelovanja EU. U ovim politikama smatra se da EU ima ekskluzivna ovlaštenja - ali ne i apsolutna.
-
Politike podrške i održavanja tržišta, ali i smanjenja njegovog negativnog uticaja nastoje da nadomjeste i troškove koje imaju posebno osjetljive grupe, a koji su rezultat kreiranja tržišta . Ove politike predstavljaju pokušaj usmjeravanja i ograničavanja samog tržišta, te smanjenje nejednakosti. U ove politike spadaju poljoprivredna, koheziona, socijalna politika i zaštita životne sredine.
-
Netržišne politike EU su Zajednička spoljna i bezbednosna politika (CFSP), Policijska i pravosudna saradnja u krivičnim stvarima (Pravda, sloboda, bezbednost) i Politika proširenja EU. Ove politike ne proizvode obavezujuće odluke.
Klasifikacija na osnovu sadržine politike
-
Politike koje se odnose na gradjane: prava gradjana i participacija; informaciona, audiovizuelna i kulturna; zaštita potrošača
-
Horizontalne politike: politika regionalnog razvoja, poreska, politika konkurencije, politika zaštite životne sredine
-
Sektorske politike: industrijska i preduzetnička politika; istraživanje i tehnologija; energetika; poljoprivreda; ribarstvo
-
Spoljne politike: trgovinska politika, pomoć za razvoj; spoljni odnosi.